ਕਾਬੁਲ: ਤਾਲਿਬਾਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਟਕਰਾਅ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਧਿਰਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਬੰਬਾਂ, ਤੋਪਾਂ ਅਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਨਾਲ ਹਮਲੇ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਲੜਾਈ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਿਮਰੋਜ਼ ਸੂਬੇ ਦੀ ਸਸੋਲੀ ਸਰਹੱਦੀ ਚੌਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੜਾਕੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।
ਜੰਗ ਦਾ ਕਾਰਨ 'ਪਾਣੀ'
ਇਸ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੇਲਮੰਡ ਨਦੀ ਦਾ ਪਾਣੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਨੇ ਚਿਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤਾਲਿਬਾਨੀ ਲੜਾਕੇ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਦੇ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਹਾਅ ਨਹੀਂ ਵਧਦਾ ਤਾਂ ਉਹ ਭਾਰੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੇਗਾ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ ਇਕ ਇੰਚ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਤਾਲਿਬਾਨ ਆਗੂ ਈਰਾਨ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ਨੇ ਈਰਾਨ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਸੂਬੇ ਸਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤੀ ਹੈ।
ਇਰਾਨ ਦਾ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾ ਰਿਹਾ ਤਾਲਿਬਾਨ
ਈਰਾਨ-ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਤਾਲਿਬਾਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਵੀਡੀਓ ਵੀ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਇਹ ਤਾਲਿਬਾਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤ ਦੇ ਕੋਲ ਇੱਕ ਬਾਲਟੀ ਫੜੀ ਖੜ੍ਹਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ। ਉਸ ਨੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਈਰਾਨੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਇਬਰਾਹਿਮ ਰਾਇਸੀ ਦਾ ਵੀ ਮਜ਼ਾਕ ਉਡਾਇਆ। ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਵੀ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਕੀ ਕਿਹਾ?
ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਤਾਲਿਬਾਨ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸਾਧਦੇ ਹੋਏ ਹਿਰਮੰਦ ਨਦੀ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਹੇਲਮੰਡ) ਵਿਚ ਲੋੜੀਂਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਈਰਾਨ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਨਹੀਂ ਰੋਕੀ ਹੈ।
ਈਰਾਨ ਨੇ 1973 ਦੇ ਸਮਝੌਤੇ ਦੀ ਦਿਵਾਈ ਯਾਦ
ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਬਿਆਨ ਵਿਰੋਧਾਭਾਸ ਅਤੇ ਗਲਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਅਲੀ-ਅਕਬਰ ਮੇਹਰਾਬੀਅਨ ਨੇ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਦਰਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮਾਰਚ 1973 ਦੀ ਅਫਗਾਨ-ਇਰਾਨੀ ਜਲ ਸੰਧੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਕਰਨ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦਾ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕਿ ਕਾਜਾਕੀ ਡੈਮ ਤੋਂ ਈਰਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਵੱਲ ਵਹਿਣ ਲਈ ਲੋੜੀਂਦਾ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦੇ ਉਲਟ ਹੈ।
ਈਰਾਨੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦੇ ਰਿਹਾ ਤਾਲਿਬਾਨ
ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਹੁਸੈਨ ਅਮੀਰ-ਅਬਦੁੱਲਾਯਾਨ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਵਿੱਚ ਅਫਗਾਨ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਬੇਨਤੀਆਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਈਰਾਨੀ ਮਾਹਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਮਲੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਪਾਣੀ ਦੀ ਕਮੀ ਦਾ ਸਬੂਤ ਤਕਨੀਕੀ ਅਤੇ ਅਸਲ ਦੌਰਿਆਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਿਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਬਿਆਨਾਂ ਤੋਂ ਨਹੀਂ।
ਈਰਾਨ ਦੇ ਏਅਰੋਸਪੇਸ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਹੁਸੈਨ ਦਲੇਰੀਅਨ ਨੇ ਵੀਰਵਾਰ ਨੂੰ ਇਕ ਟਵੀਟ 'ਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਈਰਾਨ ਦੇ ਖਯਾਮ ਉਪਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਫਗਾਨ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ 'ਚ ਨਦੀ ਨੂੰ ਮੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਡੈਮ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਈਰਾਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਰੇਗਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਈਰਾਨ ਦਾ ਕੁਦਰਤੀ ਭੰਡਾਰ
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵਹਾਅ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤ ਰਿਜ਼ਰਵ ਇੱਕ ਮਾਰੂਥਲ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਪਾਣੀ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਬਿਜਲੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਡੈਮਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਜੇ ਵੀ ਈਰਾਨ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਗੁਆਂਢੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਿਜਲੀ ਦਰਾਮਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਈਰਾਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਵਾਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਹੇਲਮੰਡ ਨਦੀ 'ਤੇ ਡੈਮ ਬਣਾਉਣ ਨਾਲ ਈਰਾਨ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿਸਤਾਨ-ਬਲੋਚਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਹੋਰ ਡੂੰਘੀਆਂ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ ਜਿੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ।
1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਈ ਵਰਖਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਹੇਲਮੰਡ ਬੇਸਿਨ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੋਕਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਨੇ ਗੰਭੀਰ ਵਾਤਾਵਰਣਕ, ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਏ ਹਨ।