Pakistan Economics Explained : ਜੇਕਰ ਜੰਗ ਹੋਈ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਪਹੁੰਚ ਜਾਵੇਗਾ ਕਬਰ ’ਚ; ਕਦੋਂ ਤੱਕ ਭਾਰਤ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹਿ ਸਕੇਗਾ ? ਡਰਾਉਣੀ ਹੈ ਹਕੀਕਤ
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨਾਜ਼ੁਕ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਆਈਐਮਐਫ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਅਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਣਾਅ ਦਾ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਹੋਵੇਗਾ।
Pakistan Economics Explained : ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚਕਾਰ ਵਧਦੇ ਤਣਾਅ ਅਤੇ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹ ਸਵਾਲ ਉੱਠ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਆਰਥਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਮਕਬੂਜ਼ਾ ਕਸ਼ਮੀਰ (ਪੀਓਕੇ) ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕੈਂਪਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਟੀਕ ਹਮਲਿਆਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਨਾਜ਼ੁਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਵਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਉੱਠ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮੌਜੂਦਾ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਵੱਡੇ ਫੌਜੀ ਟਕਰਾਅ ਦਾ ਭਾਰ ਸਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ? ਆਓ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਨੂੰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਸਮਝੀਏ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਬਹੁਤ ਨਾਜ਼ੁਕ
ਮੀਡੀਆ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਰਤ ਵੱਲੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ 'ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸਿੰਦੂਰ' ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਟਾਕ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਗਿਰਾਵਟ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਹੈ। ਕਰਾਚੀ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ (KSE 100) ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 9% ਡਿੱਗ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਫੌਜੀ ਟਕਰਾਅ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਉਸਦੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋ ਰਹੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗਾ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੁਦਰਾ ਫੰਡ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬੇਲਆਊਟ ਪੈਕੇਜ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ, ਦੇਸ਼ ਘੱਟ ਵਿਕਾਸ ਦਰ, ਵਧਦੀ ਮਹਿੰਗਾਈ ਅਤੇ ਭਾਰੀ ਕਰਜ਼ੇ ਦੇ ਬੋਝ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ। 2023 ਵਿੱਚ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ 7 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਆਈਐਮਐਫ ਬੇਲਆਉਟ ਮਿਲਿਆ, ਅਤੇ ਮਾਰਚ 2024 ਵਿੱਚ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਲਈ 1.3 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਵਾਧੂ ਪੈਕੇਜ ਮਿਲਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇਸ ਵੇਲੇ ਆਈਐਮਐਫ ਤੋਂ 7 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਬੇਲਆਊਟ ਪੈਕੇਜ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਦਸੰਬਰ 2024 ਤੱਕ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਰਜ਼ਾ 131 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਦੇ ਕੋਲ ਸਿਰਫ 10 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੁਦਰਾ ਭੰਡਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਆਯਾਤ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਲਗਭਗ $384 ਬਿਲੀਅਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੀ $4.2 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉੱਚ ਰੱਖਿਆ ਖਰਚੇ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਥਨ ਦੇਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੂਡੀਜ਼ ਰੇਟਿੰਗਜ਼ ਨੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਤਣਾਅ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵਿਕਾਸ ਦਰ, ਵਿੱਤੀ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਆਰਥਿਕ ਦਬਾਅ ਵਧਾਇਆ
ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਤੀਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਡਾਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਯਾਤ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ-ਰਜਿਸਟਰਡ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ 'ਤੇ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਫੈਸਲੇ ਦਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਉਤਪਾਦਾਂ 'ਤੇ ਵੱਡਾ ਅਸਰ ਪਵੇਗਾ ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਤੀਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚਦੇ ਸਨ। ਸੂਤਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਲਗਭਗ 500 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਵਰਗੇ ਉਤਪਾਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਤੀਜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।