ਸੜ੍ਹਦੇ ਪਹਾੜ, ਬੇਵੱਸ ਸਰਕਾਰ... ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਸਾਲ ਅੱਗ ਕਿਉਂ ਲੱਗਦੀ ਹੈ?

Nainital Forest Fire: ਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਨੈਨੀਤਾਲ ਨੇੜੇ ਨੈਨੀਤਾਲ-ਭੋਵਾਲੀ ਰੋਡ 'ਤੇ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਭਿਆਨਕ ਅੱਗ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਆਈਟੀਆਈ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਵੱਡਾ ਹਿੱਸਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਗਿਆ।

ਉੱਤਰਾਖੰਡ 'ਚ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਅੱਗ ਹਰ ਸਾਲ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸੂਬੇ 'ਚ ਤਾਪਮਾਨ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਧ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਾਲ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ 708 ਹੈਕਟੇਅਰ ਜੰਗਲਾਤ ਜ਼ਮੀਨ ਅੱਗ ਨਾਲ ਸੜ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਕੁਝ ਕੇਸ ਵੀ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਹੁਣ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੇ 584 ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਮਾਉਂ ਨੂੰ 322 ਮਾਮਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੜ੍ਹਵਾਲ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਦੇ 211 ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ, ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਜੰਗਲ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 51 ਮਾਮਲੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ।

ਨੈਨੀਤਾਲ ਅਤੇ ਆਸਪਾਸ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਸ 'ਚ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਨਾਲ ਕਰੀਬ 100 ਹੈਕਟੇਅਰ ਜ਼ਮੀਨ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਈ। ਕੁਮਾਉਂ ਖੇਤਰ ਦੇ ਬਾਗੇਸ਼ਵਰ ਇਲਾਕੇ 'ਚ ਵੀ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੁਸ਼ਕਰ ਧਾਮੀ ਲਗਾਤਾਰ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ 24 ਘੰਟੇ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਹਨ। ਨਾਲ ਹੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅੱਜ ਹਲਦਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਸਥਿਤੀ ਦਾ ਜਾਇਜ਼ਾ ਲੈਣਗੇ।

ਹਰ ਸਾਲ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਕਾਰਨ ਤਬਾਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ

ਸਾਲ 2000 ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਕੇ ਵੱਖਰਾ ਸੂਬਾ ਬਣੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ 50 ਹਜ਼ਾਰ ਹੈਕਟੇਅਰ ਜੰਗਲਾਤ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਭਾਰੀ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦਸੰਬਰ 2023 ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 2024 ਵਿੱਚ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 1006 ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਚੇਤਾਵਨੀਆਂ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਮੰਤਰੀ ਸੁਬੋਧ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ 'ਚ 'ਆਜਤਕ' ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਜਦੋਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਉਦੋਂ ਵੀ ਜੰਗਲਾਂ 'ਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਹੀ ਇਸ 'ਤੇ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪਹਾੜਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ 11230 ਵਣ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਬਣਾਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 25 ਲੱਖ ਲੋਕ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗਲਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਅਸੀਂ 600 ਕਰੋੜ ਰੁਪਏ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਖੇਤੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ।

ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਅੱਗ ਕਿਉਂ ਲੱਗਦੀ ਹੈ?

ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦੇ ਕਈ ਕਾਰਨ ਹਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ, ਜਿੱਥੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਪਾਈਨ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਚੀੜ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਅੱਗ ਫੈਲਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ। ਦਰਅਸਲ, ਪਾਈਨ ਦੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਾਇਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸਦੇ ਕਈ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹਨ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੀੜ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਦਰੱਖਤ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੇਸੀ (ਇੱਕ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਜੋ ਪਾਈਨ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ) ਉਸੇ ਦਰੱਖਤ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪੈਟਰੋਲ ਵਾਂਗ ਅੱਗ ਫੈਲਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਦੂਸਰਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਬੀੜੀ ਜਾਂ ਸਿਗਰਟ ਪੀਂਦੇ ਸਮੇਂ ਮਾਚਿਸ ਦੀ ਡੰਡੀ ਜਾਂ ਸਿਗਰਟ-ਬੀੜੀ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਈ ਵਾਰ ਅੱਗ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।