ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦਾ ਉਹ ਸ਼ੇਰ ਦਿਲ ਸ਼ਹੀਦ ਜਿਸਦੇ ਬਾਗ਼ੀ ਸੁਭਾਅ ਬਦਲੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਤੋੜ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਸਾਰੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਤੇ
Madan Lal Dhingra Death Anniversary: ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਫਸਰ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਮਦਨ ਲਾਲ ਢੀਂਗਰਾ ਦਾ ਜਨਮ 18 ਸਤੰਬਰ 1883 ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਸਿਵਲ ਸਰਜਨ ਸਨ। ਕੁਝ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਡਾ. ਗੀਤਾ ਮਲ ਇਸ ਵੱਕਾਰੀ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤੀ ਸਨ। ਮਦਨ ਲਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਤ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇਵੇਂ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਮਦਨ ਲਾਲ ਦੇ ਦੋ ਭਰਾ ਵੀ ਡਾਕਟਰ ਸਨ, ਦੋ ਹੋਰ ਭਰਾ ਬੈਰਿਸਟਰ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਫ਼ਸਰ। ਮਦਨ ਲਾਲ ਵਿਆਹੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਵੀ ਸੀ। ਜੇ ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਲਈ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣਾ ਚੁਣਿਆ।
ਦੇਸ਼ ਦੀ ਗਰੀਬੀ ਦੇਖ ਕੇ ਢੀਂਗਰਾ ਦੇ ਮਨ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਅਸਰ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਸੋਕੇ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਦਾ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਹੱਲ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੈ ਸਵਰਾਜ ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅੰਦੋਲਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸਦਾ ਟੀਚਾ ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਸਵੈ-ਨਿਰਭਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਸਤੂਆਂ ਦਾ ਬਾਈਕਾਟ ਕਰਨਾ ਸੀ।
ਬਾਗ਼ੀ ਸੁਭਾਅ ਬਦਲੇ ਵਿੱਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਘਰੋਂ ਵੀ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ
ਢੀਂਗਰਾ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਵਿੱਤੀ ਨੀਤੀਆਂ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ ਕਿ ਸਥਾਨਕ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਦਬਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਦਰਾਮਦਾਂ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਘਾਟ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਹੈ। ਸਾਲ 1904 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਮ.ਏ. ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਢੀਂਗਰਾ ਨੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਦੇ ਉਸ ਹੁਕਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਲਜ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਤੋਂ ਆਯਾਤ ਕੀਤੇ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਬਲੇਜ਼ਰ ਪਹਿਨਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਮਦਨਲਾਲ ਢੀਂਗਰਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ੈਲੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਸਨ ਪਰ ਮਾਤਾ ਧਾਰਮਿਕ ਸੁਭਾਅ ਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸਪਾਤਰ ਸੀ, ਪਰ ਮਦਨਲਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਸਨ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਤੋੜ ਲਏ ਸਨ। ਫਿਰ ਉਹ ਕਲਰਕ, ਟੌਂਗਾ ਡਰਾਈਵਰ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਕਾਰਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸਨ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਯੂਨੀਅਨ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਵੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉੱਥੋਂ ਵੀ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।
ਮੁੰਬਈ ਤੋਂ ਲੰਡਨ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫ਼ਰ
ਫਿਰ ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦੀ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਮਦਦ ਸਦਕਾ 1906 ਵਿੱਚ ਉਚੇਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚਲੇ ਗਏ। ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੰਡਨ ਦੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਧੀਂਨ ਮਕੈਨੀਕਲ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਇੱਥੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੇ ਨਵਾਂ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਿਨਾਇਕ ਦਾਮੋਦਰ ਸਾਵਰਕਰ ਅਤੇ ਸ਼ਿਆਮਜੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਵਰਮਾ ਵਰਗੇ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ।
ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਖੁਦੀਰਾਮ ਬੋਸ, ਕਨਾਨੀ ਦੱਤ, ਸਤਿੰਦਰ ਪਾਲ ਅਤੇ ਕਾਂਸ਼ੀ ਰਾਮ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਹੈਰਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲੇ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ 1 ਜੁਲਾਈ 1909 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਵਿਚ 'ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ' ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਦਿਵਸ ਸਮਾਗਮ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।
ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫਸਰ ਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਕਰਜ਼ਨ ਵਾਈਲੀ ਨੂੰ ਉਤਾਰਿਆ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ
ਇੱਥੇ ਹੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਲਈ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੀ ਜਾਸੂਸੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਫਸਰ ਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਕਰਜ਼ਨ ਵਾਈਲੀ ਨੂੰ ਵੀ ਪੱਥਰ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਢੀਂਗਰਾ ਵੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨਾਲ ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਗਏ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਕਰਜ਼ਨ ਵਾਈਲੀ ਹਾਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਢੀਂਗਰਾ ਨੇ ਰਿਵਾਲਵਰ ਤੋਂ ਉਸ 'ਤੇ ਚਾਰ ਰਾਉਂਡ ਫਾਇਰ ਕੀਤੇ। ਕਰਜ਼ਨ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਾਰਸੀ ਡਾਕਟਰ ਕੋਵਾਸੀ ਲਾਲਕਾਕਾ ਵੀ ਢੀਂਗਰਾ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।
ਢੀਂਗਰਾ 'ਤੇ ਕਤਲ ਦਾ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤ ਦੀ ਜਾਇਜ਼ਤਾ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਦਾਲਤ ਵੱਲੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 17 ਅਗਸਤ 1909 ਨੂੰ ਲੰਡਨ ਦੀ ਪੈਂਟਵਿਲੇ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਮਦਨਲਾਲ ਢੀਂਗਰਾ ਅਮਰ ਹੋ ਗਏ। ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਢੀਂਗਰਾ ਦੇ ਬਿਆਨ ਨੇ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਲਕਿ ਆਇਰਿਸ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
ਪਿਤਾ ਨੇ ਸਸਕਾਰ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਇਨਕਾਰ ਤਾਂ UK 'ਚ ਹੀ ਦਫ਼ਨਾਇਆ
ਹਾਲਾਂਕਿ ਢੀਂਗਰਾ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਡਾ. ਗੀਤਾ ਮਲ ਨੇ ਨਕਾਰ ਦਿੱਤਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬੇਟੇ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਮਗਰੋਂ ਮਦਨ ਲਾਲ ਨੂੰ ਯੂ.ਕੇ. ਜੇਲ੍ਹ ਦੇ ਕਬਰਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 1976 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਅਸਥੀਆਂ ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।
- PTC NEWS
