ਬਿਰਧ ਉਮਰ ਚ ਸਿੱਖਿਅਤ ਹੋਣ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੁਫ਼ਨਾ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਇਹ ਨੂੰਹਾਂ

ਸੰਗਰੂਰ: ਪਿੰਡ ਥਲੇਸਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ 10:00 ਵਜੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਪਿੰਡ ਦੇ 28 ਬਜ਼ੁਰਗ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਡੰਡਿਆਂ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਚੱਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਈਆਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਆਪਣੀ ਕਲਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਲਾਸਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਦੋ ਨੂੰਹਾਂ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਰਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਇਨ੍ਹਾਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ਼ 2 ਘੰਟੇ ਮੁਫਤ ਵਿਚ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਜਮਾਤ ਦੇ ਨਿਯਮ ਯਾਦ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਿੱਤਾ ਹੋਮਵਰਕ ਚੈੱਕ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਆਪਣਾ ਹੋਮਵਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਉਸ ਨੂੰ ਝਿੜਕਦੇ ਵੀ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸਿਓਂ ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਝਿੜਕਾਂ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕੀਆਂ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਘਰ ਦੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦਾ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਨਹੀਂ ਸੀ। 

ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ 'ਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਕੌਣ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਾਦੀ ਅਤੇ ਪੋਤਾ ਇਕੱਠੇ ਸਕੂਲ ਦਾ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਗੇ। ਦੋਵੇਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ ਰਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਵੀ ਕਲਾਸ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਨਹੀਂ ਖੁੰਝਦੀਆਂ। ਘਰ ਦਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਵੇਰੇ 10:00 ਵਜੇ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ 12:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਕਲਾਸ ਖਤਮ ਹੁੰਦੇ ਤੱਕ ਵਿੱਦਿਆ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੱਲ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ, ਗਣਿਤ ਦੀ ਗਿਣਤੀ, ਹਸਤਾਖਰਾਂ ਦੀ ਗਣਨਾ ਕਰਨੀ ਸਿਖਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਕੰਮ ਖੁਦ ਹੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਚਾਹੇ ਮੋਬਾਇਲ 'ਤੇ ਨੰਬਰ ਦੇਖ ਕੇ ਡਾਇਲ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਆਪਣੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰ ਦੇਣ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਹ ਅੰਗੂਠਾ ਲਗਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਨਪੜ੍ਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਹੁਣ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।

ਪਿੰਡ ਦੀ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਮਾਤਾ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦਾ ਕਹਿਣਾ, "ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਨੂੰਹ ਅਤੇ ਧੀ ਮੇਰਾ ਹਾਲ-ਚਾਲ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਕਲਾਸ ਦੌਰਾਨ ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਫੋਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਸ 'ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਮੈਂ ਖੁਦ ਵੀ ਫੋਨ ਮਿਲਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਧੀ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੀ ਹਾਂ।" 

ਬਿਰਧ ਬੇਬੇ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣ ਉਹ ਜਾਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਫੋਨ ਮਿਲਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨਾਮ ਦਾਖਲ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਸਾਥਣਾਂ ਨਾਲ 2 ਘੰਟੇ ਸਕੂਲ ਆ ਕੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਪੂਰਾ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।

ਜਮਾਤ 'ਚ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੀਆਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਗੁਰਮੀਤ ਕੌਰ ਅਤੇ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, "ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ। ਸਾਨੂੰ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਦੀ ਬੜੀ ਇੱਛਾ ਸੀ, ਜੋ ਹੁਣ ਪੂਰੀ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।" ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਹੁਣ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ ਪਰ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਦਰਜ ਕਰਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ 'ਤੇ ਨੰਬਰ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਸਕੂਲ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਕੂਲ ਦਾ ਬਹੁਤ ਆਨੰਦ ਲੈ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ, "ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਧਿਆਪਕ ਮੈਂਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੈਂਨੂੰ ਸਕੂਲ ਵੱਲੋਂ ਹੋਮਵਰਕ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।"

ਆਪਣੇ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਤੋਂ ਆਉਂਦੀ ਗੁਰਮੀਤ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੋਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੋਤੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀਆਂ ਮੂਲ ਗੱਲਾਂ ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪੋਤੀ ਉਸਨੂੰ ABC ਸਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਯਾਨੀ ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਆਪਣੀ ਪੋਤੀ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਖਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੋਤੀ ਦਾਦੀ ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ। 

ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਵਾਲੀ ਅਧਿਆਪਕਾ ਜਸਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਅਧਿਆਪਕ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਇਸ ਲਈ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਕੀਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕੋਈ ਵੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਵਾਂਝਾ ਨਾ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਮੰਨ ਗਈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪੈਸਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਮਿਲ ਰਿਹਾ। 

ਉਥੇ ਹੀ ਸੁਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 10 ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਕਲਾਸ ਵਿੱਚ 28 ਔਰਤਾਂ ਹਨ ਜੋ ਸਾਰੀਆਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੜ੍ਹ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਲਿਖਣਾ ਸਿੱਖ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, "ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਮਵਰਕ ਦਿੰਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਹ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਹਨ ਪਰ ਕਲਾਸ ਟੀਚਰ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਆਪਣਾ ਹੋਮਵਰਕ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜਾ ਝਿੜਕਦੇ ਵੀ ਹਾਂ ਪਰ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ, ਜੋ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਵੀ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।"

ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਦੇ ਮੁੱਖ ਅਧਿਆਪਕ ਪਵਨ ਮਨਚੰਦਾ ਨੇ ਦੱਸਿਆ, "ਇਹ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਨੀਲਪ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ, ਇਹ ਨਿਊ ਇੰਡੀਆ ਲਿਟਰੇਸੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਜੋ ਸਿੱਖਿਆ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਕਲਾਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਚਲਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।" 

ਇਹ ਨਜ਼ਾਰਾ ਵੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਦੋ ਨੂੰਹਾਂ ਮੁਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਜਮਾਤ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਸੰਗਰੂਰ ਦੇ ਪਿੰਡ ਥਲੇਸਾ ਵਿੱਚ ਦਾਦੀ-ਦਾਦੀ ਦਾ ਸਕੂਲ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਹੁਣ ਆਖਰੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ।  

- ਰਿਪੋਰਟਰ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ