World Press Freedom Day: ਜਾਣੋ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈੱਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਕਦੋਂ ਅਤੇ ਕਿਉਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ
ਅੱਜ 3 ਮਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈੱਸ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਯੁੱਗ 'ਚ ਜ਼ਰੂਰ ਗੁਲਾਮੀ ਝੱਲੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅੱਜ ਵੀ ਹਾਕਮਾਂ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮ ਹੈ।
World Press Freedom Day: ਅੱਜ 3 ਮਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈੱਸ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨੇ ਇੱਕ ਯੁੱਗ 'ਚ ਜ਼ਰੂਰ ਗੁਲਾਮੀ ਝੱਲੀ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅੱਜ ਵੀ ਹਾਕਮਾਂ ਜਾਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਗੁਲਾਮ ਹੈ। ਕੁਝ ਦੇਸ਼ ਅਜਿਹੇ ਵੀ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਨਹੀਂ ਪਰ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮੀਡੀਆ ਅਦਾਰਿਆਂ 'ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦਾ ਚੌਥਾ ਥੰਮ੍ਹ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਜੋਖਮ ਭਰਿਆ ਕੰਮ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਈ ਵਾਰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਕਈ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਮਿਸਾਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਜਾਨ ਖ਼ਤਰੇ 'ਚ ਪਾ ਕੇ ਸੱਚ ਦਿਖਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ
ਚੌਥੇ ਥੰਮ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਛੱਤ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਇਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਇਸ ਦੌਰ 'ਚ ਅਤੇ ਅਫਵਾਹਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਮੂਲ ਧਰਮ 'ਚ ਜ਼ਿੰਦਾ ਅਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਰ ਭਾਵੇਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਹੋਣ ਜਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀਆਂ, ਇਹ ਪੱਤਰਕਾਰ ਹੀ ਹਨ ਜੋ ਸਿਆਸੀ ਲੜਾਈਆਂ ਲਈ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਭ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਨਾਲ ਹਰ ਸਾਲ 3 ਮਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈੱਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬਰਖਾਸਤਗੀ, ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹੱਤਿਆਵਾਂ ਸੱਚ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੈ
ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਤੋਂ ਸੱਚ ਦੀ ਉਮੀਦ ਓਨੀ ਹੀ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ ਜਿੰਨੀ ਅੱਗ ਦਾ ਗਰਮ ਹੋਣਾ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਦਾ ਠੰਡਾ ਹੋਣਾ ਪਰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਲਈ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਨਾ ਨਾ ਤਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇੰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੈ। ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀਆਂ, ਕਤਲਾਂ ਅਤੇ ਬਰਖ਼ਾਸਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਪੱਤਰਕਾਰ ਜਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਖੜ੍ਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਸੱਚ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਕੀਮਤ ਪੱਤਰਕਾਰ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ। ਕਈ ਵਾਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਸਰਕਾਰਾਂ ਪ੍ਰੈਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਮੁੱਦਾ, ਸੱਚਾਈ ਦਿਖਾਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਗੋਂ ਕੁਝ ਅੰਦਰੂਨੀ, ਵਪਾਰਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਜਾਂ ਅਪਰਾਧਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵੀ ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਤੇ ਸੱਚ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੀ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕਰਨ 'ਚ ਲੱਗੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸੱਚ ਦੇ ਰਸਤੇ 'ਤੇ ਤੁਰਨ ਵਾਲੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਚੌਧੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰ ਕਦੇ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਬਣ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਕਦੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਤਲ ਵਰਗੇ ਨਤੀਜੇ ਵੀ ਭੁਗਤਣੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਤੁਹਾਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਸੱਚ, ਸੱਚ ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦਾ ਏਜੰਡਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ?
ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਅੱਜ ਸਮਾਜ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਇੱਕ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੱਚਾਈ ਜਾਣਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਸੱਚ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਏਜੰਡਾ ਸੱਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕਿਵੇਂ ਅਤੇ ਕੌਣ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਹਰ ਇੱਕ ਦਾ ਆਪਣਾ ਸੱਚ ਹੈ।
ਇੱਕ ਸਮਾਜ ਜੋ ਪ੍ਰੈਸ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਰੱਖਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਸੱਚ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਧੀਰਜ ਰੱਖਣਾ ਪਵੇਗਾ। ਸੱਚ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਨਾ ਤਾਂ ‘ਸ’ ਤੋਂ ਸੰਤੁਲਨ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ‘ਚ’ਤੋਂ ਚਮਕ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸੱਚ ਮੰਨ ਲੈਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਪ੍ਰੈਸ ਜਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਆਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਰਗ ਨੂੰ ਧਿਆਨ 'ਚ ਰੱਖ ਕੇ ਦਿਖਾਵੇ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈੱਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ
ਇਹ ਦਿਨ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਬਾਰੇ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਲਈ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਦਿਨ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ 'ਤੇ ਹੋਏ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਲਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਵਿੱਚ ਕਿਵੇਂ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਕੀ ਹੈ
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1991 ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪ੍ਰੈਸ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। 3 ਮਈ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਇਕ ਬਿਆਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਿੰਡਹੋਕ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, 1993 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।
ਇਸ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 3 ਮਈ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰੈੱਸ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿਵਸ ਵਜੋਂ ਮਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹਰ ਸਾਲ 3 ਮਈ ਨੂੰ ਯੂਨੈਸਕੋ ਵੱਲੋਂ ਗਿਲੇਰਮੋ ਕੈਨੋ ਵਰਲਡ ਪ੍ਰੈਸ ਫਰੀਡਮ ਪ੍ਰਾਈਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਰਸਕਾਰ ਉਸ ਪੱਤਰਕਾਰ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ।
ਸਚਿਨ ਜ਼ਿੰਦਲ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ....